-
Inicio
-
Multimedia
- Novas LugoPatrimonio
Últimas Novas (526)
Últimas novas da asociación LugoPatrimonio
Conferencia de Felipe Senén López, museólogo. "Mobiliario nos Pazos Galegos, atinos e desatinos".
3 de xullo de 2018
Comezou dicindo que cara ao exterior os pazos identificámolos por unha serie de elementos que forman parte da paisaxe como o ciprés, o pombal, o xardín e o propio edificio co escudo e a capela. Lembrou a súa experiencia na adega da casa grande de Otero Pedrayo en Trasalba, onde convidaba aos visitantes a tomar viño e xamón, hoxe convertida nun auditorio. "As cousas son asegun", segundo dicía don Ramón, hai que relacionalas, e engadía "desconfíe do nivel de vida, pense na cultura".
No noso mundo rural estamos rodeados de obxectos feitos por artesán e artistas, cando se perden os oficios tamén se perde o idioma, e leu un poema de José María Valverde no que ven a dicir que as cousas son a memoria, son lembranzas, e esas cousas estanse a perder. Fixo mención á febre de eliminar os revocos das casas e determinadas árbores típicas que medraban ao seu carón como os loureiros, e con elas pérdese a memoria.
Nos pazos andan os xenios loci, os pantasmas. Mencionou o Pazo de Tor, que deixou María Paz á Deputación de Lugo, como un exemplo para ensinar dun pazo que quedou como cando a propietaria vivía nel, podendo así entrar no espírito das cousas. Sobre as mesas talladas están os tecidos feitos a man de liño e con encaixes, as louzas, pezas da arte namban chinesa dos séculos XVI e XVII, como as arquetas, adquiridos en Portugal a onde chegaban do lugar de orixe, Goa, Brasil, a Porto. A maior parte do mobiliario galego dos pazos foi adquirido en Portugal pero combina a tradición galega con elementos foráneos.
Conferencia de Adolfo de Abel Vilela, historiador. "Tres familias e tres pazos urbanos de Lugo: Orbán, Gaioso e Prado".
19 de xuño de 2018
Comezou destacando as diferenzas entre un pazo rural e un urbano. O primeiro é a explotación agrícola e gandeira e tamén a casa de verán do señor que vive na cidade, que posúe xurisdicción, casas ou leiras en varios cotos que lle facilitan as rendas para a subsistencia da familia e tamén para manter e aumentar o seu patrimonio.
Desde o último terzo do século XVII e durante todo o XVIII, a actividade constructora do estamento civil, do eclesiástico e das confrarías de devoción e algunha gremial, facilitaron traballo durante anos a un amplo sector de traballadores e artesáns.
A causa desta actividade foi a agricultura que era "o fundamento da opulencia" A importancia dos pazos non se media polo número de hectáreas que tiña a explotación senón pola cantidade de rendas. Os propietarios da terra a aforan por unha renda, en diñeiro ou en especie, e tamén compran rendas en especie que lles producen un beneficio anual. O aumento das rendas agrarias nesta época atribúese á expansión do cultivo do maíz, que se sementou por primeira vez en Europa en 1604 en Mondoñedo e en Tapia de Casariego.
CICLO PAZOS. Conferencia de Javier Raposo Martínez sobre “O carácter primixenio ou definitorio do pazo”
5 de xuño
Comezou dicindo que o coñecemento que hai sobre os pazos non é o que debería ser dado que a documentación está en mans privadas, téñena os propietarios. Dos 9.500 pazos que hai inventariados uns 250 están en venda. Durante os séculos XVI, XVII e XVIII a fidalguía ou pequena nobreza territorial galega consolídase como un poderoso grupo rentista, xusto despois do estamento eclesiástico, pois a importancia dun pazo non se mide polo números de hectáreas que ten de propiedade senón polas rendas.
O pazo é unha casa grande cunha torre simbólica xa que non é neceseria militarmente, onde acostuma a estar o arquivo, con rendas, e de alta alcurnia, á que se achega o dono no verán para cobralas. As rendas aumentaron polo millo e polo viño. O millo miúdo ou mijo e o centeo que se cultivaba era para consumo dos criados, os señores utilizaban o trigo. Os únicos que vivían no pazo eran a ama de cría e o mordomo, o resto dos criados vivían fóra. No século XVI é o apoxeo pero vai evolucionando de xeito que no século XVIII é unha "illa de civilidade", unha casa de pracer "maison de plaisir", pois dise que hai que criar aos fillos no campo. A nivel ideolóxico, non arquitectónico, por esa idea de volver ao campo, o pazo é o equivalente ao Petit Trianon, xaerdín con esculturas, fontes, estanques, paseos, labirintos, arboredo, etc.
CICLO PAZOS. Conferencia de Javier Raposo Martínez sobre “O carácter primixenio ou definitorio do pazo”
5 de xuño
Comezou dicindo que o coñecemento que hai sobre os pazos non é o que debería ser dado que a documentación está en mans privadas, téñena os propietarios. Dos 9.500 pazos que hai inventariados uns 250 están en venda. Durante os séculos XVI, XVII e XVIII a fidalguía ou pequena nobreza territorial galega consolídase como un poderoso grupo rentista, xusto despois do estamento eclesiástico, pois a importancia dun pazo non se mide polo números de hectáreas que ten de propiedade senón polas rendas.
O pazo é unha casa grande cunha torre simbólica xa que non é neceseria militarmente, onde acostuma a estar o arquivo, con rendas, e de alta alcurnia, á que se achega o dono no verán para cobralas. As rendas aumentaron polo millo e polo viño. O millo miúdo ou mijo e o centeo que se cultivaba era para consumo dos criados, os señores utilizaban o trigo. Os únicos que vivían no pazo eran a ama de cría e o mordomo, o resto dos criados vivían fóra. No século XVI é o apoxeo pero vai evolucionando de xeito que no século XVIII é unha "illa de civilidade", unha casa de pracer "maison de plaisir", pois dise que hai que criar aos fillos no campo. A nivel ideolóxico, non arquitectónico, por esa idea de volver ao campo, o pazo é o equivalente ao Petit Trianon, xaerdín con esculturas, fontes, estanques, paseos, labirintos, arboredo, etc.
PROGRAMA DO CICLO OS PAZOS
XUÑO
Día 5 de xuño, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Javier Raposo Martínez, licenciado en Xeografía e Historia, "O caracter primixenio ou definitorio do pazo".
Día 19 de xuño, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Adolfo de Abel Vilela, historiador. "Tres familias e tres pazos urbanos de Lugo: Orbán, Gaioso e Prado".
De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 14 de xullo polas mariñas coruñesas, Pazo de Mariñán, con Felipe Senén.
XULLO
Día 3 de xullo, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Felipe Senén López, museólogo. "Mobiliario nos Pazos Galegos, atinos e destatinos".
De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 21 de xullo ao Pazo-Museo de Castrelos de Vigo e o seu entorno con Felipe Senén.
Día 14 de xullo, sábado
ás 9 horas
Viaxe polas Mariñas Coruñesas, Pazo de Mariñán, con Felipe Senén.
Día 21 de xullo, sábado
ás 8 horas
Viaxe ao Pazo-Museo de Castrelos de Vigo e o seu entorno con Felipe Senén.
SETEMBRO
Día 4 de setembro, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Javier Raposo Martínez, licenciado en Xeografía e Historia, "O xardín no pazo galego ¿Francés, inglés ou portugués?".
De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 22 de setembro aos pazos do Faramello, Rubianes e Lourizán e para a viaxe dos días 27 e 28 de outubro, sábado e domingo, a Aguilar de Campoo e Palencia.
Día 22 de setembro, sábado
ás 8 horas
Viaxe aos Pazos do Faramello, Rubianes e Lourizán con Javier Raposo Martínez.
Día 25 de setembro, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Lois Diéguez, "O pazo galego na Literatura".
VIAXE A TERUEL
Do 17 ao 20 de maio de 2018
Fixemos a viaxe 50 socios con destino final en Teruel como actividade práctica dentro do Ciclo dedicado ao Mudéxar. A primeira parada foi en Tordesillas para ver especialmente a fachada da igrexa, patio e baños árabes do mosteiro de Santa Clara, chamado "Pelea de Benimerín", levantado sobre outro árabe, mandado facer en 1340 por Afonso XI de Castela despois da Batalla del Salado. Na visita acompañounos unha guía contratada pola Asociación. Tivemos que facer dous grupos de maneira que mentres un facía a visita o outro visitaba as Casas do Tratado, onde a tradición sitúa as negociacións entre Castela e Portugal para repartir o Novo Mundo, e que remataron coa sinatura do Tratado de Tordesillas o 7 de xuño de 1494. A carón está o Museo da Igrexa de San Antolín que tamén vimos.
Despois de xantar en Arévalo fixemos a media tarde un percorrido por Molina de Aragón, cun casco histórico moi interesante pero abandonado debido a despoboación da zona.
Conferencia de Yolanda Barriocanal López, “Cubrir a Arquitectura. Armaduras de madeira con solucións mudéxares e aportes clásicos en igrexas de Galicia”
8 de maio de 2018
A profesora de Historia da Arte da Universidade de Vigo no campus de Ourense, Yolanda Barriocanal López disertou sobre a achega dunha das manifestacións patrimoniais máis xenuínas da arte mudéxar: as armaduras de madeira como parte integrante do espazo arquitectónico. Dentro das escasas creacións desta arte en territorio galego, destacou un conxunto de teitumes de par e nudillo, en pequenos templos rurais, construídas na primeira metade do século XVI, con interesantes analoxías nas súas solucións, seguindo un mesmo patrón no terreo do constructivo e decorativo. Todas elas enlazan tradicións islámicas, con decoración de lazo, cun acabado polícromo a base dun rico repertorio de temas e motivos figurados baseados no mundo clásico.
A escasa pervivenza de exemplares con esta tipoloxía de cuberta e acabado decorativo subliña a importancia dos expoñentes conservados, formando, pese á súa modestia, un dos legados e capítulos máis descoñecidos da arte mudéxar en Galicia.
Manuel Valdés Fernández, A Arquitectura Mudéxar en Castela e León" 24 de abril
Comezou fixando o significado do termo "mudéxar" para o que hai discusión entre diferentes historiadores da arte, o contrario a outros estilos, debido á complexidade desta arte, e que se comezou a definir na Ilustración española como modelos cristiáns dos séculos XII ao XVI revestidos de arquitectura musulmana.
A definición debeuse a Miguel de Asas que en 1857. Nos territorios reconquistados fanse igrexas, como a de Santa Leocadia en Toledo, proxectadas por arquitectos musulmáns e propuxo "mudéxar" porque era así como chamaban aos islamitas "mudexaristas". É unha adxectivación de moitas cousas. Mudéxar é un adxectivo nos reinos de Castela e León que xa se utilizaba no século XIII "mudayan". Miguel de Cervantes en 1605 fala do occidental cautivo que vai á Mancha, xudeos conversos. Aos de Granada chamábanlles mudéxares. Son personaxes fronteirizos que falaban a algarabía. Nas terras conquistadas, en territorio cristián, había dous tipos de mouros, os cautivos e os servos. Son masas vencidas e desculturizadas segundo Claudio Sánchez Albornoz. Amador de los Ríos en 1859 no seu discurso de entrada na Real Academia de Belas Artes de San Fernando, definiu o mudéxar como a fusión da arte cristián e musulmán, un estilo singular español. Constestoulle Pedro de Madrazo e Curt que asumiu os seus postulados, e desenvolvese a teoría. Estamos no período romántico.
CICLO O MUDÉXAR. Conferencia de Carlos Andrés González Paz
O día 10 de abril comezou o ciclo dedicado ao Mudéxar cunha conferencia introductoria de Carlos Andrés González Paz, titulada "A pegada musulmán na Galicia medieval". Dixo que en termos xerais, a produción historiográfica sobre o noroeste da Península Ibérica na Idade Media minimizou a semántica da cuestión musulmá e, cando directamente non se sitúa ao marxe nas análises e debates, obsérvase esencialmente desde parámetros propios da historia militar e política, incidíndose de forma continua na confrontación.
Nese sentido, a través dun enfoque que busca rachar con tópicos establecidos, o relatorio concrétase na presentación dun amplo estado da cuestión, centrado nos ámbitos temáticos menos coñecidos da pegada musulmá (orixes, características, implantación, tipoloxía, evolución, etcétera) no cuadrante noroeste da Península Ibérica, nunha extensa área territorial que conforma a Yilliqiya andalusí, nunha ampla cronoloxía que se enmarca entre o século VIII, é dicir, a conquista da Península Ibérica e o xurdimento de al-Andalus, e o século XVI, ou sexa, a derrota da sublevación mourisca granadina e a redistribución forzada dos seus continxentes demográficos en terras da coroa castelá.
Talleres de viaxes por Lois Diéguez
Lugo Patrimonio ten como unha das actividades complementarias das conferencias, as viaxes. Estes tres talleres que estiveron a cargo do escritor e poeta Lois Diéguez desenvolvéronse os días 9 e 23 de febreiro e 9 de marzo de 2018 no salón de actos da Deputación Provincial e estiveron moi concorridos. Tiveron como finalidade recordar "15 lugares do mundo para acender os sentidos", todos visitados pola Asociación. Para iso entregouse unha carpeta aos asistentes coas primeiras 5 postais, nas seguintes sesión entregáronse as cinco correspondentes a cada unha das sesións.
No primeiro taller, 9 de febreiro, falouse de:
- Xerusalén (Palestina), explanada das mesquitas.
- Tomar (Portugal), convento do Cristo e Festa dos Tabuleiros.
- Tadmor (Palmira - Siria), ruinas da antiga cidade de Tadmor (Palmira).
- País Dogón (Malí), Songho e Montaña Sagrada de Misiricoro.
- Ribeira Sacra (Lugo), miradores da Ribeira Sacra.
No segundo taller, 23 de febreiro, falouse de:
- Aqaba (Xordania), deserto do Wadi Rum ou Val da Lúa.
- Fócida (Grecia Central), ruinas de Delfos, o lugar do Ónfalos ou Centro do Universo.
- Rexión de Jerid, Tozeur (Tunicia), Nefta a cidade santa do sufismo.
- Dublin (Irlanda), Bru Na Boinne (Newgrange), túmulo neolítico.
- Laza (Ourense), os Maios de Laza.
No terceiro taller, 9 de marzo, falouse de:
- Uarzazate (Marrocos), Ksar de Ait Bden Hadoo, cidade fortificada.
- Transilvania (Rumanía), Sibiu, antiga capital de Transilvania.
- Mugla, Lago Bafa (Turquía), Heraclea de Latmos, antigo porto xonio.
- Aswan (Exipto), Illa de Filae, Templo de Isis.
- Salcedo (Quriga- Lugo), Oso de Salcedo.
Sobre cada grupo destes lugares proxectouse un vídeo relativo a un aspecto da súa cultura.
A viaxe proposta dos talleres en Galicia foi ao Courel, durante os días 7 e 8 de abril, para coñecer e pasear paisaxes, natureza, xentes e voces poéticas que cantaron estas montañas, como son a de Fiz Vergara Vilariño e Uxío Novoneyra.
A outra realizarase no outono (setembro/outubro) polas terras de Marrocos baixo a idea “Mar e desertos marroquís: desde Tánxer a Gulimín” co obxectivo de coñecer aqueles lugares e xentes non habituais nas viaxes turísticas.
Máis...
PROGRAMA DE ACTIVIDADES PARA 2018 de LugoPatrimonio
PROGRAMA DE ACTIVIDADES PARA 2018 de LugoPatrimonio
Día 23 de febreiro, venres
ás 19,30 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Taller de viaxes dirixido por Lois Diéguez sobre "Lugares do mundo para acender os sentidos".
De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 17 de marzo con Lois Diéguez.
Día 24 de febreiro, sábado
ás 9 horas
Viaxe a Ponteceso. Visita ao dolmen de Dombate, Casa de Eduardo Pondal e castelo de Vimianzo.
MARZO
Día 9 de marzo, venres
ás 19,30 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Taller de viaxes dirixido por Lois Diéguez sobre "Lugares do mundo para acender os sentidos".
De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe dos días 17 ao 20 de maio, a Teruel.
Día 17 de marzo, sábado
ás 9 horas
Viaxe taller Lois en Galicia
ABRIL
CICLO O MUDÉXAR
Día 10 de abril, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Carlos Andrés González Paz, Técnico Superior de Actividades Técnicas e Profesionais do CSIC no Instituto Padre Sarmiento de Estudios Galegos, "A pegada musulmán na Galicia medieval”.
Día 24 de abril, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Manuel Valdés Fernández, profesor emérito de Historia da Arte na Universidade de León, "A arquitectura mudéxar en Castela".
Viaxe a Ourense e Arboiro
20 de xaneiro
Entre as 11 e as 13,30 horas visitamos en Ourense a exposición In tempore sueborum, sobre o reino suevo instalada en tres sedes. Comeza no Centro Cultural Marcos Valcárcel co apartado "Desconstruindo aos bárbaros. Entre o mito e a realidade"que tenta explicar o tempo dos suevos na Gallaecia (411-585), partindo das grandes migracións, mais que invasións, a través de obxectos procedentes de enxovais funerarios procedentes de dezanove museos de distintas partes de Europa. Desmitifica o termo "bárbaro" utilizado interesadamente polos romanos. A creación do Reino Suevo "o primeiro reino medieval de occidente", encadrase nos movementos que tiveron lugar en Europa entre o século IV e VI.
Na igrexa de Santa María Madre, trátase "Cristianización e territorio na Gallaecia da época sueva". Cando os suevos, vándalos e alanos se asentan neste territorio a comezos do século V. a cristianización achábase nunha fase inicial de implantación. Os inicios e o desenvolvemento fíxase entre os séculos IV e primeira metade do VI, na que conviven as prácticas pagás coa cristiás. A partir do século VI prodúcese o quer chaman "efecto san Martiño" debido ao seu apostolado, sendo o "Parroquial Suevo" un exemplo deste efecto.
No chamado Museo Municipal está o apartado titulado "Convivindo cos suevos na Gallaecia", onde se explica que a desaparición da estructura político administrativa romana non inflúe nas estructuras de poboamento e nos patróns de asentamento característicos da época tardo romana, e dicir, do mundo castrexo. Os asentamentos de chaira, como villae e vici, tamén prolongaron a súa ocupación. Nas civitas que se transforman en sedes episcopais a cristianización da lugar ao inicio da cidade medieval.
Pola tarde a partir das 17 horas visitamos a Casa das Rodas aberta no ano 2011 polo escultor Florencio de Arboiro, que recolleu e adquiriu un bo número de rodas de afiar de distintos tipos e procedencias, así como un numeroso material fotográfico sobre o tema. Unha iniciativa privada de enorme mérito e interese, ignorado polo estamento oficial. Tamén presenta materiais relacionados con oficios ambulantes da comarca, como o de capador e quincalleiro. Nesta visita estivemos acompañados polo etnógrafo e membro da Asociación José Manuel González Reboredo. Ao rematar a visita o presidente Adolfo de Abel Vilela felicitou e agradeceu a Florencio por ter rescatado e preservado este patrimonio material y que lle lo mostrase.
Conferencia de José Manuel González Reboredo, "Un patrimonio etnográfico importante: os oficios ambulantes en Galicia e terras veciñas do noroeste".
16 de xaneiro
Comezou dicindo que as terras do noroeste peninsular, incluíndo Galicia e zonas veciñas de Asturias, León e norte de Portugal, foron o berce dunha serie de oficios singulares non só polo propio oficio, senón polo feito de ser practicado fóra do lugar de nacemento e residencia, ás veces a moi longa distancia. Desaparecidos nos últimos decenios, ou en proceso de desaparición no presente, son, non obstante, unha parte destacada do noso patrimonio cultural e da nosa identidade, e por iso deben ser lembrados e divulgados. Así se fai en lugares de memoria como a Casa das Rodas, en San Xoán de Río, grazas aos esforzos de Florencio de Arboiro, un artista ourensán que ama a súa terra e procura gardar sobranceiras mostras do pasado da súa chaira natalicia,
A continuación afirmou que o numero destes oficios é bastante elevado. Entre eles figuran os augardenteiros de Sober, no sur da provincia de Lugo, os telleiros do Rosal e A Guarda, os cesteiros de Mondariz, os comerciantes de tecidos da Graña (O Covelo), os canteiros do interior de Pontevedra, os cereiros do leonés val do río Ancares, os comerciantes ambulantes e albardeiros do val tamén leonés de Fornela, os cunqueiros de Ibias (Asturias), ou os serranchíns do norte de Portugal. Pero quizais a zona do noroeste onde esta actividade ambulante presenta unha maior riqueza é no norte da provincia de Ourense, na beira esquerda do río Sil. Desta terra son famosos os afiadores e paraugueiros, pero tamén estiveron presentes os mesteres de barquilleiro, cordeiro, peneireiro, capador, albardeiro e quincalleiro.
Sinalou que unha singular peculiaridade de moitos destes artesáns e comerciantes foi a de crear unha xíria, ou criptolecto, propio coa finalidade de poder falar entre eles sen ser comprendidos por xente allea. Xírias ben coñecidas e con léxico recollido en diversos estudos son o barallete da Chaira, propio dos ambulantes do norte de Ourense, o verbo dos arxinas (canteiros pontevedreses), o verbo dos bogardeiros (cesteiros de Mondariz), o verbo dos cabaqueiros, (telleiros do Rosal e A Guarda), o barallete dos grañudos, (comerciantes da Graña), ou o burón (comerciantes do val de Fornela).
Xustificou esta actividade comercial debida á pobreza das terra de orixe, ou o acusado minifundio e pequenez das explotacións agrarias son razóns de base para xerar a aparición destas actividades que permitían complementar a economía familiar. Pero tamén hai que ter en conta que, ao longo do tempo, se foron creando unhas formas culturais e mentalidades favorecedoras da perpetuación deste tipo de actividade, ata que as fondas transformacións que se deron a partir especialmente dos anos sesenta do século pasado, supuxesen o ocaso dun mundo que coñece a partir dese momento unha continua decadencia. Rematou a intervención poñendo exemplos das xergas utilizadas por estes individuos.
ACTIVIDADES PARA O 1º TRIMESTRE DE 2018
XANEIRO
Día 16 de xaneiro, martes
ás 20 horas
Salón de actos da Deputación Provincial
Conferencia de Xosé Manuel González Reboredo, etnógrafo, sobre "Un patrimonio etnográfico importante: os oficios ambulantes en Galicia e terras veciñas do noroeste".
De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 20 de xaneiro, sábado, a Ourense para visitar á Casa das Rodas do escultor Florencio de Arboiro e a exposición In tempore sueborum.
Día 20 de xaneiro, sábado
Viaxe a Arboiro e Pobra de Trives (Ourense).
Saída ás 9 horas.
Visita á Casa das Rodas de Florencio de Arboiro, museo etnográfico sobre os catro oficios ambulantes: capador, afiador, barquilleiro e quincalleiro. Visita en Ourense da exposición In tempore sueborum, sobre o reino suevo.