Felipe Arias Vilas, “Emerita Augusta, capital da Lusitania”
10 de setembro
Como actividade previa á viaxe a Mérida, celebrouse a conferencia impartida polo arqueólogo e museógrafo Felipe Arias Vilar que comezou facendo unha introdución sobre a fundación da cidade de Mérida como colonia romana no ano 25 aC. Sinalando que ten certa relación coa Gallaecia, pois foi fundada para lexionarios vedraños das guerras ástur-cántabras emprendidas por Augusto, constituíndose como capital da importante e extensa provincia da Lusitania, e proporcionando desde hai séculos numerosos achados arqueolóxicos romanos de todo tipo e entidade, ós que despois se sumou a súa importancia como sé episcopal e enclave primeiro visigótico e logo musulmán, antes de englobarse no reino cristián de Castela.
SETEMBRO
Día 10, martes
Conferencia de Felipe Arias Vilas sobre “Emerita Augusta, capital da Lusitania".
Día 17, martes
Conferencia de José Alberto Morais Morán “Fermosas, magníficas, admirables e de labrados mármores: as basílicas cristiáns de Augusta Emerita".
De 19,30 h. A 20 h., anotación para a viaxe a Santiago de Compostela o día 26 de outubro para ver as exposicións “As Idades do Home. Hospitalitas” e “Unha vida vikinga”.
Días 23 ao 26
Viaxe a Mérida. Vistas Coria e Puebla de Sanabria.
OUTUBRO
Día 22, martes
Conferencia de Ramón Izquierdo Peiró e Daniel Lorenzo Santos sobre a exposición das Idades do Home en Santiago, “Hospitalitas. A graza do encontro. Arte e hospitalidade na peregrinación a Compostela”.
Día 26, sábado
Viaxe a Santiago para visitar as exposicións “As Idade do Home. Hospitalitas” e “Unha vida vikinga”.
NOVEMBRO
Día 12, martes
Conferencia de Luis Alonso Girgado sobre “100 anos da Revista Ronsel”.
De 19,30 h. A 20 h., anotación para a viaxe a Monforte, visitas ao Museo de Arte Sacra das Clarisas e á Compañía.
Día 23, sábado
Viaxe a Monforte, visita ás Clarisas e a Compañía.
DECEMBRO
Día 15, domingo
Asemblea xeral e festa dos socios.
Xantar no Hotel Méndez Núñez. Actuación do grupo de música clásica Bóreas.
18 de xuño
O investigador e divulgador Héitor Fontes fixo na súa conferencia un percorrido polas torres, castelos, fortalezas e pontes fortificadas de Galicia, un patrimonio nalgúns casos desaparecido pero que fica documentado en moitos arquivos galegos, noutros abandonado e, en menor número, conservado, si se ten en contan que existen unhas 2.000 construcións das diferentes tipoloxías.
Comezou coa identificación da terminoloxía vinculada coas fortificacións medievais (castelos, casas torre, fortalezas, torres, atalaias...), así como o léxico galego relacionado con tales edificios, significando que o matacán chámase aquí ladroeira e vara a torre da homenxe, aclarando que a amea é oco que hai entre dous merlóns.
25 de maio
Con motivo de terlle dedicado o Día das Artes Galegas ao escultor Francisco Asorey, e como complemento á conferencia que impartiu sobre o escultor Maribel Iglesias Baldonedo, organizouse un roteiro para ver as súas esculturas na cidade.
Participaron nas explicacións Julia Cantalapiedra Álvarez, licenciada en Historia da Arte Moderna e Contemporánea, que se encargou de tratar a parte artística; Adolfo de Abel Vilela, doutor en Xeografía e Historia, que fixo a parte histórica e a cuestión técnica desenvolveuna Juan Ramón Pérez Martínez, graduado en Artes Aplicadas que foi profesor de Escultura e Volume na Escola de Artes Aplicadas de Santiago de Compostela.
10 de maio
Con motivo do Día das artes galegas, que se celebrou o día 1 de abril, dedicado ao escultor Francisco Asorey, Lugo Patrimonio programou dúas actividades, unha conferencia sobre o agasallado que impartiu a doutora Maribel Iglesias Baldonedo, e un roteiro para ver as catro esculturas que hai en Lugo, dúas en madeira, unha en pedra e outra en mármore, e un monumento.
A profesora comezou encadrando ao escultor na época do primeiro cuarto do século XX, na xeración Nós, cando se constitúen as Irmandades da Fala e o Seminario de Estudos Galegos, onde aparecen as ideas que levaran ao mundo político, co nacionalismo, e a elaboración e aprobación dun Estatuto de autonomía, una xeración distinta da de mediados do século XIX, que bota en falta as artes medievais.
5 ao 8 de maio
Dentro do ciclo dedicado ao Historicismo, un lugar obrigado de visitar como complemento das conferencias previas sobre o tema, era Sintra, declarado Patrimonio da Humanidade en 1995 por ter este tipo de arquitectura. Un grupo de vinte e seis socios tivemos a oportunidade de ver algúns dos edificios máis notables que se poden visitar.
O primeiro día non axudou o tempo facendo a viaxe con abundante auga parando en Santa María da Feira, para ver o castelo, un exemplo da arquitectura militar portuguesa, que foi reconstruído en estilo, e polo mesmo tamén de arquitectura neomedieval. Vimos a capela da Nosa Señora da Encarnación, e despois asistimos á proxección dun vídeo de dez minutos explicando a súa historia.
20 de abril
Esta viaxe tivo por finalidade visitar, en dous grupos, o Pazo de Fefiñáns, acompañados de dúas guías do establecemento e a Fundación Manolo Paz. Na entrada do pazo, na ampla praza que no seu día pertenceu a este conxunto, onde está a igrexa de san Bieito, fíxose unha introdución histórica e artística do edificio construído en varias fases, no estilo renacentista, do que foi fundador Juan Sarmiento Valladares, conselleiro de Felipe II, hoxe de propiedade dos marqueses de Figueroa.
Xa no interior percorremos todas as estancias, bastante escasas de mobiliario e artes decorativas que son propias deste tipo de palacios, chamando a atención especialmente as esculturas de Mariano Benlliure e Francisco Asorey, así como as dun descendente que foi discípulo do escultor galego, e a sala decorada con papel coloreado francés do século XIX, con motivos otomanos. Na planta alta da torre da homenaxe, onde está a biblioteca, detivéronse diante dunha reprodución da carta xeométrica de Galicia de Domingo Fontán.
O Dolmen e a Serpe
Lois Diéguez
Unha mirada a un patrimonio que de distintas formas se nos está indo, no seu contido, na súa valoración, ou na propia forma.
Non corren tempos de amor para o noso patrimonio, un dos sinais de identidade máis importante dunha cultura, polo xeral, afastada da protección que necesitaría. O roubo e mesmo o crime, van agora da man, e un non acaba de entender ese mal sino que sofren grandes monumentos nosos como O Códice Calixtino, a Virxe do Cristal ou as rehabilitacións feitas a machado e sen o mínimo respecto obrigado. E o desprezo ás asociacións que veñen traballando por erguer a conciencia necesaria para o resgate do que, en moitos casos, se oculta ou se deixa morrer. LugoPatrimonio, por exemplo, segue aínda esperando despois de case catro anos, a entrevista solicitada á suprema Delegada Territorial da Xunta para a provincia de Lugo, unha tal Raquel Arias. Ela debe crer que o patrimonio, a cultura, son outra parcela do PP e ante ela se hai que dobregar.
Visitamos hai uns días, da man dese home, museólogo e arqueólogo, que neste momento ten as claves e o coñecemento máis diverso a respecto do noso patrimonio, de aquí e tamén do que a nosa historia, por diversas razóns, deixou polo mundo adiante. Non só emigramos nós, senón moito da grande riqueza que creamos. Falo de Felipe-Senén López. Con el vimos moito mundo, cousa que sempre lle agradecemos. E hai uns días, como dicía, visitamos dous dos nosos garandes monumentos, A Serpe de Gondomil e o Dolmen de Dombate, aló, polas terras de Corme e Ponteceso, do sempre sorprendente Bergatiños que asoma ao mar bravo, e no río Anllóns, compañeiro poético do grande Pondal. Agora que só vivo de tristes suidades,/que cumpro con traballo meu terrenal viaxe/ e que á miña cabeza branquea a grave edade,/ aínda recordo, aínda, o dólmen de Dombate. Así era.
Deberamos saber, máis aínda os que teñen responsabilidades de goberno,
cal é o estado da cuestión do patrimonio cultural da Igrexa e do que non
se sabe, oculto en clausuras, adegas, faiados... tamén que, ó fin e ó
cabo, foi a Igrexa a que mantivo e propiciou románicos, góticos,
renacementos ou barrocos entre liturxias vivas. Debemos saber tamén
como anda o patrimonio do Exército nos seus cuarteis, o patrimonio,
industrial...como está o mesmo patrimonio da Universidade, en
facultades, nalgunha das que se forman xestores culturais, coas súas
coleccións, documentos... Saber en que situación se atopa o patrimonio
da Administración, en Concellos, Deputacións... con obra artística
repartida por despachos, quizais esquecida en almacéns... E coñecer
como están os “fondos en reserva” dos mesmos museos.
Mergullarse no mercado legal, vixiar o ilegal de antigüidades e de
arte, o que se ve e o que non se ve. Transaccións arredor de antolóxicos
anacos da Historia, que pasan de man a man até que esvaece a pista: a
Lúnula de Cerdido, o Medallón do Pindo, doado ó decimonónico ministro
Romero Ortiz e finalmente perdido no Museo dos Alcázares de Toledo... A
Cruz de Alfonso III da Catedral de Santiago, desaparecida no 1906; o
broncíneo Eolo de Espasante, o alixo da idade do bronce de Monforte,
parte de torques áureos de Xanceda... cousas que temos comprobado
existen.
Bens extraviados por diferentes motivos, e sempre a
ignorancia por medio, esa falla de amor ás nosas cousas e o conseguinte
abandono, namentres outros asexan. Mesmo pezas estragadas pola
voracidade climatolóxica e polo inevitable paso do tempo. Falla de
profesionalidade na xestión cultural, transaccións e préstamos non
devoltos, seguidos despois da perda da memoria... Namentres se empobrece
o que ofrecemos nos museos e apampamos por grandilocuentes carcasas e
montaxes virtuais que axiña pasan de moda. Os documentos históricos son
inversións en alza. Proba de que a museoloxía en Galiza non avanza.
Sabía e servíase ben Murguía e saben @s historiador@s do que de Galiza,
das súas cidades, mosteiros, catedrais, castelos e pazos, había e hai
no Arquivo Histórico Nacional de Simancas e Madrid, no Escorial, nas
feudais casas de Alba, Medinaceli ou de Medinasidonia, e máis arquivos.
Victoria Jato comparte con nós estes fermosos videos da viaxe a Grecia:
¡¡¡¡S.0.S!!!!
Felipe-Senén López
Tamén desafiuzado o patrimonio cultural labrego
Como a moitos, a Benigno Eiriz tamén lle rompía o alma ollar un carro galego deteriorándose á intemperie, pese a tanta cultura tras si.Namentres competían os desgobernos das urbes a quen ter máis metros cúbicos de espectaculares carcasas, incontinencia deconstructivistas para casas da cultura, ciudades da cultura, coliseos, forums, palladiums e palexcos, arenas… namentres se botan a perder as verdadeiras casas e templos dos creadores e se asasinaba ás súas pantasmas, ao ”genius loci”, atoutiñante entre contidos, mobles, ferramentas de traballo … Os netos desfanse das coleccións dos avós, namentres imperan as virtualidades importadas e mercadas por catálogo.Coleccións asociadas a teimas dunha vida gastando esforzos e medios, cedéndoas … a facer o que os gobernos non facían na súa borracheira burocrática.
Sempre lembraremos e impartiremos a lección de praxe de Isaac Díaz Pardo, que con algúns outros, aproveitando e mellorando vellas teorías, entre elas a de Castelao e a do Seminario de Estudos Galegos, dedicouse a more info crer aínda no ser humano, á produtividade e a dignificar entre os esperpentos canto significaba Galiza. Non entendía a cultura como un adorno ou unha liturxia, pese a que o arrastraron a iso; repetía “que a cultura é o que o ser humano cultiva”. E é certo que o ser humano cultiva tradicións, crea, inventa e copia ideas e artefactos cos que desenvolver a vida e a intelixencia. Pese a todo priman as virtualidades por encargo.
Entre tantas historias tristes do fracaso colectivo, tamén está a de Benigno Eiriz López, natural desa ribeira sacra do Miño, da que agora incoan expediente para figurar nos papeis como Patrimonio da Humanidade.
Tres son as fontes fundamentais para o estudo da música na Galicia do medioevo que serán motivo da nosa reflexión: en primeiro lugar, os testemuños da pedra ao longo do Camiño de Santiago, en número superior a outras áreas e outros países: a música adquire no Camiño, en interpretacións e símbolos, un carácter transcendente como representación dá penitencia e ou sufrimento que calquera peregrinaxe comporta. En segundo lugar, temos os cancioneiros galego-portugueses e a propia música litúrxica conservada nas catedrais, especialmente na de Santiago. Aqueles testemuños pétreos e tradicións mantivéronse, finalmente, vivos ao longo do Camiño ata integrarse no estilo e nos temas de tradicións, contos e romances populares que foron desenvolvéndose en paralelo a través da tradición oral que os cancioneiros máis recentes (dos séculos XIX e XX) recolleron.
A Pauliña ben merecida para a Igrexa de Compostela e en concreto para os seus responsábeis eclesiásticos por seguir de costas á nosa cultura e idioma ( a información da Catedral só se dá en español) e por manter unha manipulación tal da nosa Historia. É inconcibíbel que o Panteón Real onde están soterrados, Reimundo de Borgoña, Afonso VII, Fernando II e Afonso VIII (que eles chaman o IX), a raíña Xoana de Castro, dona Berenguela ou ese interesante personaxe que foi o conde de Traba, don Pedro Froilaz, siga mesturado coas reliquias da Catedral; e que a información que sobre os personaxes aludidos poñen nas cartelas os defina, segundo os casos, como reis de León e Castela e nunca como reis de Galiza. Coidamos que é urxente que as institucións políticas que nos representan corrixan de inmediato esta afronta.
A Pauliña ben merecida para a Igrexa de Compostela e en concreto para os seus responsábeis eclesiásticos por seguir de costas á nosa cultura e idioma ( a información da Catedral só se dá en español) e por manter unha manipulación tal da nosa Historia. É inconcibíbel que o Panteón Real onde están soterrados, Reimundo de Borgoña, Afonso VII, Fernando II e Afonso VIII (que eles chaman o IX), a raíña Xoana de Castro, dona Berenguela ou ese interesante personaxe que foi o conde de Traba, don Pedro Froilaz, siga mesturado coas reliquias da Catedral; e que a información que sobre os personaxes aludidos poñen nas cartelas os defina, segundo os casos, como reis de León e Castela e nunca como reis de Galiza.
Coidamos que é urxente que as institucións políticas que nos representan corrixan de inmediato esta afronta.
A Confederación Hidrográfica vén de esnaquizar un fermoso lavadoiro no barrio de San Lázaro, situado mesmo á beira do que foi Hospital de peregrinos e rentes do Camiño Primitivo de Santiago. Este lavadoiro foi construído en 1956 e representa, xunto con tantos outros distribuídos polo concello, un xeito de contestar ás necesidades e usos colectivos. Se non damos valor a aquilo que fixemos e nos distingue e imos esnaquizando construcións populares cuxo uso mudou, axudaremos tamén a borrar os testemuños do noso pasado. No catálogo de bens de interese que se anexa ao actual PXOM, recóllese apenas un lavadoiro e a maior parte das nosas construcións populares (cruceiros, fontes, lavadoiros, petos de ánimas...) seguen sen fixarse e a mercede, por tanto, de quen as queira destruír, como agora fai a Confederación Hidrográfica. Sería esta unha ocasión axeitada para que os distintos organismos que teñen responsabilidades nestes feitos (Consellaría de Cultura, Patrimonio, Concellos...) actualicen a catalogación dos nosos bens cun sentido máis acaído á sensibilidade de quen, co seu traballo, segue a velar pola nosa cultura e patrimonio.
Lugo, 19 novembro 2007
Nun galpón de Portomarín, estrañados, vimos os restos esnaquizados do que foi o retablo do altar maior da igrexa de San Nicolao, en Portomarín. Seica viñan do pazo de Berbetouros, do bispado, e alí estaban desde que se sacaran da igrexa, cando houbo que subila ao novo poboado debido á construción do encoro de Belesar. Aínda ollando os restos abandonados non o dabamos crido. Pauliña, pois, para o Bispado que, segundo se ve, perdeu a sensibilidade sobre o propio patrimonio, e unha miga tamén para o concello e a Consellaría de Cultura por non reaxir a tempo. Uns polos outros e o problema non se resolve. Que imediatamente se poñan estes restos a resgardo de ladróns e destrutores da nosa arte. Que o faga quen xexa, pero que non pase de hoxe, de mañá. E unha vez gardados, catalogados e rehabilitados, se volvan aos viciños e patrimonio desta fermosa vila de Portomarín.
Portomarín, 27 de xaneiro do 2007
Teñen ben merecida esta Pauliña, como exemplo de barbarie e total insensibilidade por esnaquizar o pedestal que erguía solemnemente a escultura da chamada a Matrona da Praza de Avilés, a propia escultura, así como toda a decoración Art Déco que igualaba estilo coa Pérgola, escalinata e balaustrada do Parque Rosalía de Castro, o grupo de goberno do Concello de Lugo. E non só iso, senón tamén polo estrago a pico e pa dos escudos de cerámica metalizada de Talavera (quizá de Manises) que adornaban os catro lados do Pedestal. Sería moi difícil de crer esta barbarie se non a vísemos en directo. Se ben o brazo executor, como sempre, foi o xa tan tristemente coñecido D. José Piñeiro, que din agora o alcalde Sr. Orozco, e esa flamante concelleira de Cultura Dª Concepción Burgo? Algo teriamos que escoitar. Polo menos unha excusa, unha autocrítica e, sobre todo, a promesa de que a partir de hoxe, o Concello de Lugo debe elixir unha Comisión de Defensa do Patrimonio que siga moi polo miúdo calquera obra que queira executar ese malogrado grupo de Goberno.
Lugo, 11 de xaneiro 2007
Conferencia do historiador Anselmo López Carreira sobre Inés de Castro e o seu tempo, na que relatou a biografía da personaxe e os lugares portugueses relacionados coa súa vida e morte.
Día 23 de febreiro, luns de Entroido:
1ª parte:
D. Xose Antón Bao Abelleira
D. Lois Diéguez Vázquez
D.Felipe-Senén López Gómez
D. Teddy López Pedredo
D. Alberte González González
D. Felipe Castro López
D. Yvon Dupouy
2ª parte:
D. Xose Antón Bao Abelleira
D. Emilio López Pérez
D. José Luis Maceda Vilariño
D. Lois Diéguez Vázquez
D. Xabier González González
D. Felipe Castro López
Día 23 de febreiro, luns de Entroido:
Conferencia a cargo do etnógrafo D. Robert Bosch.: ASimboloxía do Oso na cultura catalano-francesa
Día 23 de febreiro, luns de Entroido:
Conferencia de Yvon Dupouy: Simboloxía do Oso nas distintas culturas
Día 23 de febreiro, luns de Entroido:
Conferencia de Xosé Manuel González Reboredo: As orixes do teatro popular e a súa relación co Entroido
O RAMO para a Área de Cultura da Deputación de Lugo e o seu representante Mario Outeiro, o Bispado, con Miguel Gómez e César Carnero á cabeza, e os veciños e veciñas de Vilasouto, pois todos eles formaron parte da reivindicación e do traballo que levou a rematar as obras de rehabilitación da igrexa románica de San Mamede de Vilasouto, na súa primeira fase (arranxo de cubertas, lousado, muros e fachada), atallando así a súa destrución e sumando este templo ao noso patrimonio rescatado. Somos gratos a mapleleafonlinecasino.com.
Na viaxe a Belesar do 14 de xuño do 2008 comprobamos certas situacións que as distintas institucións (concello do Saviñao, Patrimonio da Xunta de Galiza e Deputación de Lugo) poden arranxar sen grades problemas:
Temos que agradecer, tamén a atención esmerada que recibimos:
Para todos eles, pois, e dentro dos conceptos que narramos, vaia O RAMO da Xanela de LugoPatrimonio.
Lugo, 15 de xuño do 2008
O Presidente
Asdo.: Lois Diéguez
O RAMO
para D. SEGUNDO CAPÓN,
cura de Santa María de Temes por ter coidado con tanto amor o complexo monumental.
Pola ampliación que fixo dos días e horarios de apertura do monumento de Santa Eulalia de Bóveda. Poden agora as xentes sensíbeis vir dos lugares máis afastados que sempre terán un tempo para admirar o Monumento. Sabemos que non foi doada a solución e que ten os seus altos custos económicos. Facemos, de todos os xeitos, unha aportación, sempre co ánimo de axuda: quizabes, nos meses de verán, pechar ás 18,00 ou 18,30 h. sexa unha miga cedo. Non se podería axeitar mellor a distribución do horario durante a xornada?
Hai varias modalidades de socios de LugoPatrimonio.