Rodean a igrexa de San Paio de Abeleda as ruínas dun mosteiro que foi luz e poder durante a Idade Media, cando os galegos e galegas enchían o Val e as montañas de Castro Caldelas e das ribeiras do Sil. Que sarcasmo, o medieval escuro, pero cheo de vida, fronte a esta modernidade  que mata e bota a xente do seu medio en nome do avance social e desta estraña democracia. Percorrer os camiños que arrodean os altos e potentes muros e mirar para esas xoias de firmes e harmoniosa arquitectura, nesta Abeleda sosegada, é acougo e paz, interrogante e, quizabes, premonición da necesaria rebeldía.

A rebeldía que manteñen xentes e organizacións populares da contorna ou de máis aló, como a Asociación cultural e de veciños "Cocas e Danzantes", da parroquia de Santa Tegra  que linda coa de San Paio, sempre de Abeleda, ou a que batalla tamén polo noso Patrimonio, "O Sorriso de Daniel", ou a tan movida,  "LugoPatrimonio"... constantes na defensa que as institucións oficiais abandonan covarde e interesadamente. Que estraña actuación. O comercio tan rendíbel da explotación da ignorancia como arma política. Porque non é só o patrimonio material o que aquí se defende como base da nosa identidade, senón outro de grandísima importancia para reforzala: o inmaterial, tan rico e diverso e máis maltratado  aínda.

Sempre á beira dos nosos monumentos aparecen reflexos do comportamento e creacións populares. En Santa Tegra, curiosamente, celebran o primeiro domingo de agosto a "Festa da Luz", e nela realizan a Danza das Cocas, curiosa expresión rítmica de oito danzantes masculinos ante as Cocas, que son dous personaxes xigantes que observan o fermoso xogo dos mozos. Levan eles cada seu arco de cores cos que fan ensaiadas figuras no ar. Unha delicia que nos lembra as danzas da Cervela, no Incio, a piques de desaparecer por falta de mozos na parroquia. Serían antano, as Cocas, personaxes pagáns que hoxe comparten presenza principal coa Virxe da Luz, introducida, supoño, coa cristianización dos ritos.

Estas festividades, paisaxes e monumentos antigos en curiosos lugares que teñen ese imán co que inmediatamente comunicamos, son parte importantísima da nosa diferenciación, creada así, co viver de cada día, coas formas propias de realizar o traballo, a comunicación e o lecer, a crenza ou o mito ao longo da historia. E hoxe podían ser, axudadas e recuperadas, esa parte cultural e mesmo económica fundamental para deter o descoñecemento, expulsión ou exilio da nosa xente, dos nosos mozos e mozas.

Mais parece ser que aos rexedores do momento non lles interesa. Contraditoriamente. aplauden a campaña de facer da Ribeira Sacra Patrimonio da Humanidade. Nesa ampla zona temos outros monumentos máis a piques de esboroarse, como son a igrexa de San Mamede de Vilasouto, no Incio, ou o vello Pazo de Diomondi, no Saviñao, tamén medievais. Acaso pensan que se poden presentar ante a Unesco cunha rica e impresionante zona tan descoidada? Ah, señor Feixó, vello encantador de serpes, que argumentos poderá argallar entre a súa rápida resposta ao estrago do santuario da Barca e o seu xélido silencio ante o que aquí expoñemos?