CONCLUSIÓNS DO CONGRESO SOBRE PATRIMONIO INMATERIAL DAS TERRAS DE LEMOS – Xornadas de Primavera e Outono

Alternativas para a consolidación do Entroido Ribeirao e mais o de Salcedo, danzas da Cervela e A Ermida, e Fachas e Agucios de Castelo e Vilelos

1. Campo de traballo e obxectivos

O traballo para manter o Patrimonio Inmaterial das Terras de Lemos vén de séculos atrás. Este traballo está representado nestes momentos polas Asociacións seguintes:

Asociación cultural As Fachas de Castelo (Taboada), Asociación xuvenil e cultural “Os Turulecas”, de A Cervela (O Incio), Asociación de Veciños de Salcedo (A Pobra de Brollón), Asociación Amigos do Entroido Ribeirao (Santiago de Arriba-Chantada), Asociación Os agucios (Vilelos-O Saviñao), Asociación cultural Souto do Val, da Ermida (Quiroga).

Desde hai dous anos, a Asociación LugoPatrimonio, comezou a traballar tamén  coas anteriormente citadas cos obxectivos de facer unión entre todas para elaborar conxuntamente programas e alternativas concretas dirixidas ás entidades públicas e privadas, de cara a conseguir a consolidación e desenvolvemento deste Patrimonio Inmaterial. Traballou, tamén para unir as distintas administracións neste Programa concreto, de xeito que a súa actuación ao respecto estea coordinada tamén, para o aforro económico e o mellor cumprimento dos obxectivos.

Para isto, valeuse do seguinte programa inicial:

1. Declaración destes ritos festivos como festas de interese turístico e novas figuras que xirarían arredor da idea de protección como Ben Rural de Interese Cultural e Etnográfico (BRICE).
2. Catalogación de todos os elementos patrimoniais que existen en cada zona.
3. Contratación de persoal cualificado para estudar e investigar todo o relacionado con estas festas, nos seus aspectos histórico, etnográfico, etc.
4. Creación dunha Escola Permanente de Formación que aproveite as persoas que neste momento manteñen a tradición e a sabedoría destas festas, para así asegurar o seu futuro. Formación para a xente nova das parroquias, nenos e nenas en xeral e incidencia a través da Escola nos centros de ensino  e dentro dunha actividade cultural ben planificada. Isto levaría a fixar postos de traballo a partir da xente coa que se conta en cada lugar, vella e nova.
5. Creación de talleres de artesanía a partir do vestiario e material usado polas persoas que activan as festas, como campaíñas e chocas, cintos, camisas, pantalóns e blusas, panos, sombreiros, fitas (colonias), peles, carautas, máscaras... o que nos levaría a potenciar traballos de ferreiros-as, costureiras-os, tecedores-as, carpinteiros-as, etc., sen esquecer tampouco outros produtos artesáns relacionados tamén con articulos para agasallo ou a gastronomía propia.
6. Rehabilitación do patrimonio material da zona de influencia de cada punto onde se dá a festa, con planificación de fases de actuación no caso de ser moi custoso.
7. Atención ás infraestruturas necesarias para unha mellor comunicación vial e a unha boa presenza dos lugares e aldeas.
8. Sinalización coidadosa nas estradas para chegar sen problema aos lugares da  festa.
9. Potenciación e coidado de rutas a crear arredor da propia festa (Ruta do Entroido, Ruta do Oso, Ruta da Danza, Ruta dos Castros... ou aquelas que sexan de interese polas características paisaxística e patrimoniais propias de cada punto).
10. Creación e desenvolvemento do Itinerario da Festa e do Rito que uniría os seis puntos indicados, con chamadas propagandísticas para visitalos nas distintas estacións do ano: Primavera (Entroidos), Outono-Verán (Danzas e Fachas). Curiosamente, o tempo festivo e ritual está relacionado, sobre todo, co solsticio de inverno, aínda que a súa celebración sexa noutra época debido a cambios de datas relativamente recentes. Este Itinerario distinguiríase por un logo chamativo.
11. Confección de Programas culturais e turísticos espallados por todas as casas de turismo rural, hoteis, restaurantes, agrupacións culturais, etc., co obxecto de darlle ao e á visitante alternativas para poder pasar uns días de lecer pola zona. Isto levaría a edición de folletos, dvd, libros e música e un estudo máis detallado dos ritos, sempre baixo a denominación do Itinerario da Festa e do Rito, e co coidado de respectar o sentido cultural profundo e non a folclorización no seu sentido negativo.
12. Recollida da música producida nos diversos ritos festivos para o seu estudo, edición e acompañamento de calquera actividade realizada a respecto dos mesmos.
13. Estudo e presenza do contexto paisaxístico como contorna física e determinante para a creación do rito.

Trátase, xa que logo, de levar adiante no prazo de 5 anos,

os puntos indicados

2. Puntos conseguidos ou en trámite de consecución

Dos diversos encontros mantidos coas consellarías chamadas naquela altura de Medio Rural, Cultura e Deportes, Innovación e Industria, Vivenda e Solo, Igualdade e Benestar Social, e coa Vicepresidencia da Deputación provincial e algúns dos concellos do ámbito xeográfico das Asociacións, como o de Chantada, Taboada ou A Pobra do Brollón, temos conseguido:

1. 1. Declaración de Festa de Interese Turístico para as Fachas de Castelo.
   2. Dúas becas por parte da Deputación Provincial de Lugo para o estudo e investigación das festas. Neste momento estase realizando ese traballo.
   3. Atención e axudas económicas para o desenvolvemento das actividades anuais e a potenciación das celebracións.
   4. Proxectos para a rehabilitación ou construción de locais sociais e centros de interpretación nos casos de Castelo e Santiago de Arriba.
   5. Proxectos a piques de se licitar para rehabilitación do cabido, angarellas e pinturas da igrexa románica da Cervela así como das imaxes, fonte  e capela de San Roque.
   6. Estudos e proxectos orzamentados para a intervención nos espazos públicos dos núcleos de Salcedo, Santiago de Arriba e A Cervela por parte das Consellarías de Vivenda e Medio Rural.
   7. Creación  de Unidades Didácticas para introducir nos centros de ensino.
   8. Obradoiros, conferencias e exposicións en Chantada sobre o  Entroido Ribeirao co obxectivo de poñer en relación as distintas xeracións.
   9. Axudas para a rehabilitación de vivendas en toda a zona.

3. NECESIDADES PONTUAIS DE CADA UNHA DAS FESTA E ACTIVIDADES

Entroido Ribeirao: Santiago de Arriba

• Construción do Centro de Interpretación do Entroido Ribeirao que contemple almacén, sala para exposicións e centro de interpretación, con usos, no seu caso, para reunións, proxeccións e actos culturais, taller para a confección de sombreiros, fitas e carautas.
• Acondicionamento  do campo da Festa, onde se celebran os oficios  do Entroido.
• Atención ás fachadas das casas de Santiago de Arriba.
• Alternativas ao problema das campaíñas que levan os Volantes, chocas, camisas de pano sedán, panos...
• Actividades permanentes.
• Persoal para a atención a este Programa.

Entroido de Salcedo

• Arranxo da Estrada Pobra do Brollón-Salcedo.
• Asfaltado da pista de Salcedo a Paramedela.
• Melloras no alumeado público de Salcedo.
• Acondicionamento  do campo da festa.
• Rehabilitación da zona das Pendellas e A Carreira.
• Rehabilitación do Altar Maior da Igrexa.
• Ampliación do local social multiusos.
• Alternativas para a recuperación da aldea de Parada dos Montes co obxectivo de convertela nun grande Centro de Interpretación en vivo da nosa cultura tradicional rural.
• Actividades permanentes.
• Persoal para a atención a este Programa.

Danzas da Cervela.

• Alternativas para a confección do vestiario (panos, pantalóns, camisas, sombreiros, arcos...), de xeito que sirvan para a provisión propia e mais para a creación dun taller de artesanía.
• Arranxo e mellor distribución do Centro social (salas para exposicións, reunións, proxeccións  e actos; centro de interpretación, almacén...).
• Rehabilitación do cabido, angarellas e pinturas da igrexa románica, así como recuperación dos santos barrocos (Cristo e San Roque).
• Amaño da praciña da igrexa e o cruceiro.
• Rehabilitación da capela de san Roque e limpeza e amaño da Fonte do mesmo santo.
• Rehabilitación do lugar da Cervela.
• Actividades anuais.

Fachas de Castelo

• Rehabilitación da Escola de Castelo para Centro de Interpretación das Fachas e local polivalente.
• Apoio aos diversos actos anuais que se relacionan coa Festa, de xeito que se apreze nos mesmos o ter a consideración de Festa de Interese Turístico.
• Creación e desenvolvemento dun Centro de Artesanía relacionado cos obxectos que se producen arredor da festa e dos produtos da comarca.

Agucios de Vilelos

• Arranxo do camiño que leva ao castro da Besta (Vilelos) onde se fan os festexos (2 qm. aproximadamente). O proxecto gardará unha estética e calidade acorde coa contorna paisaxística.
• Restauración do Peto de Ánimas da Besta (Vilelos).
• Construción ou rehabilitación dun edificio próximo ao castro da Besta, que sirva como Centro de Interpretación do mundo que xira arredor dos Agucios e como local polivalente (centro cultural, centro de artesanía, local social, etc.).

Meco e Pampórnigas da Ermida

• Restauración das máscaras do Meco e as Pampórnigas, pois o tempo e o uso tenas estragado de forma preocupante.
• Copia do orixinal do Crismón para que os visitantes a poidan contemplar no mesmo lugar onde se encontrou ou, no seu caso, no Centro de Interpretación que se cree con este motivo.
• Urbanización axeitada do campo da festa (árbores, alumeado, papeleiras, aparcadoiro...) pois vai ser tamén un espazo fundamental para os propios visitantes, podendo aproveitarse como recepción dos mesmos.
• Rehabilitación das Fontes de San Vitoiro e Cantelo.
• Construción dun Centro de Interpretación no Castro da Ermida, no que se recollerá todo o relacionado coa Historia e desenvolvemento deste espazo singular e dos personaxes do Meco e as Pampórnigas.
• Proxecto para Rehabilitación do propio Castro da Ermida e de todas as construcións que forman parte do mesmo.
• Actividades anuais.

O Congreso sobre PATRIMONIO INMATERIAL DAS TERRAS DE LEMOS proclama, xa que logo, a necesidade de que as distintas institucións das que se vén falando, apoien o Programa e puntos sinalados, coa fin de que estean executados nun tempo non superior a cinco anos.

Asi mesmo, pide que os Proxectos que a Xunta do bipartito tiña xa aprobados, sexan executados sen demora polo goberno actual.

Quiroga, a 8 de setembro do 2009