Domingo, 12 Novembro 2017 21:13

A EMIGRACIÓN GALEGA E A SÚA ACTUACIÓN CULTURAL E EDUCATIVA EN GALICIA

Antón Costa Rico

O catedrático de Historia da Educación na Universidade de Santiago de Compostela, que  foi un dos primeiros investigadores deste tema e que centra o seu traballo nos campos da política educativa en Galicia, pechou o ciclo de conferencias e viaxes dedicadas aos Indianos, abordando o tema da súa implicación educativa, como dixo ao iniciar a súa disertación "Cando a Galicia de alén mar sementou de escolas o país".
No mapa de Galia a maior parte de fundacións atópanse na Mariña oriental (Ribadeo). Ocupouse tamén de mencionar os galegos que se ocuparon da educación en América nos séculos XVII e XVIII. Conta o final do século XIX e primeiro tezo de XX, uns trinta foron profesores en diversos países americanos, especialmente en Arxentina e Uruguai, pero tamén en México e Cuba, que elaboraron libros de texto, moitos deles vinculados á corrente innovadora da Institución Libre de la Enseñanza.
Como xa se apuntou por outros conferenciantes, esta emigración masiva a América, máis homes que mulleres, comezou no século XIX para mudar a vida, como o fixeron os escoceses, irlandeses, alemáns e italianos, Estas correntes migratorias foron impulsadas non só por factores económicos senón tamén por motivos políticos, culturais e relixiosos. Estes colectivos, que maioritariamente proceden do medio rural, descobren sociedades urbanas, democráticas, libres e con oportunidades, pero tamén a oportunidade do papel da educación. No sexenio que comprende o destronamento de Isabel II, o breve reinado de Amadeo de Saboia e a I República (1868-1874). houbo cidadáns federalistas e de tendencia republicana, de espírito libre, algúns dedicados ao periodismo, que coa Restauración borbónica e a restricción das liberdades, decidiron emigrar. Estas persoas iniciaron actividades de divulgación creando cabeceiras de xornais e revistas, de máis o menos duración, máis de setenta en Cuba, publicacións que se distribúen entre unha parte da poboación emigrante que se forma ideolóxicamente.


Ao mesmo tempo aparecen as sociedades mutualistas de protección dos grandes centros galegos dos medios urbanos, pero tamén outros de menor entidade das comarcas e concellos, cos seus estatutos e que funcionan democráticamente, que son os que desde o alén impulsaran a fundación de escolas en Galicia. Estes colectivos, que atopan un mundo urbano cunha sociedade civil organizada, descobren o papel da educación. En Galicia había unha escola non querida, con malas instalacións e un sistema educativo anticuado, e a escola querida, que era a que van a implantar os emigrados, con edificios novos, proxectados para esta función e con métodos de ensino anovados.
As sociedades de instrucción son un instrumento para a formación dos nenos e as nenas, non para que emigren, senón para que adquiran unha formación que lles permita mellorar as explotacións agrarias. Constrúese un discurso sobre os beneficios da educación cuxos actores son eses xornalistas e profesores emigrados. Foise creando a idea de que a educación era boa. Inclínanse pola reforma, por facer sociedades de educación, sociedades legais, con estatutos e tomas de acordos que quedan recollidos nos libros de actas. Nestas sociedades hai, por tanto, unha aprendizaxe da democracia cívica e política, onde aprenderon a a escoitar as opinións dos demais, a falar, a opinar, a rexeitar, etc.
De 1905 a 1928, hai unha grade actividade neste campo. A transferencia desta aprendizaxe a través da escola e o agrarismo galego, vai a contribuír a conseguir a aparición das Irmandades da Fala e a redención dos foros na época da dictadura de Primo de Rivera. Desde o punto de vista político con menor peso, tamén teñen aquí ecos americanos o anarquismo e o socialismo.
Por toda Galicia implántanse sociedades de instrucción, especialmente na parte da Mariña, norte da provincia de Lugo, coincidindo territorialmente coa diocese de Mondoñedo. Tamén hai legados de americanos con finalidade educativa.
Constituídas en América, as sociedades conéctanse coa parroquia mediante unha persoa de prestixio da mesma que se encargara do seu desenvolvemento para o fin desexado creando unha delegación.
Unha escola de iniciativa indiana tiña varias aulas, duns 40 alumnos en cada unha. En Muras reunían uns 1.600 alumnos. Na provincia de Lugo chegaron a fundarse 114 escolas con 135 aulas, en toda Galicia unhas 500 aulas, o que da un número de 20.000 alumnos. Outra alternativa era a construcción da escola e que o concello se encargara dos mestres. Estas escolas das sociedades polo xeral tiñan un estilo pedagóxico propio, diferente do da escola pública.
O conferenciante rematou proxectando imaxes de diversos edificios que se conservan, que actualmente están dedicados ao mesmo fin para o que foron creados e outros a activideas fundamentalmente sociais e culturais.

Enviar un comentario

Por favor, asegúrese de ter introducida a información marcada con (*). O código HTML non está permitido.

Busca nesta web

Próximos actos

  • Conferencia sobre as camelias por Carmen Salinero Corral +

    MARZO Día 6, mércores Conferencia sobre as camelias por Carmen Salinero Corral. De 19,30 a 20 h., anotacións para a Ler Máis
  • Anotacións para a viaxe do 20 de abril a Cambados +

    MARZO Día 6, mércores Conferencia sobre as camelias por Carmen Salinero Corral. De 19,30 a 20 h., anotacións para a Ler Máis
  • Viaxe para ver os pazos de Oca e Santa Cruz de Rivadulla +

    Día 16, sábado Viaxe para ver os pazos de Oca e Santa Cruz de Rivadulla. Saída ás 8,30 h. Ler Máis
  • Táboa Redonda sobre a vida e a obra de Luisa Villalta +

    Día 19, martes Táboa Redonda sobre a vida e a obra de Luisa Villalta, persoeira das Letras Galegas 2024. Interveñen Ler Máis
  • 1

O RAMO

Seccións

  • Colaboracións +

    artigos publicados por colaboradores de LugoPatrimonio Ler Máis
  • O Ramo +

    sección O Ramo da revista Na Xanela Ler Máis
  • A Pauliña +

    sección A Pauliña da revista Na Xanela Ler Máis
  • Fotolog +

    sección de fotografías Ler Máis
  • 1

ACCESO