1. OS RITOS FESTIVOS NO SEU ÁMBITO XEOGRÁFICO

Este Proxecto recolle as agrupacións e colectivos culturais que manteñen vivos os ritos festivos das Fachas de Castelo (Taboada), Danzas da Cervela (O Incio), Entroido de Salcedo, coa figura do Oso (A Pobra do Brollón), e Entroido Ribeirao (Santiago de Arriba, Nogueira e zona de influencia - Chantada), e calquera outra que, coas mesmas ou semellantes características culturais e etnográficas, poidan entrar dentro do mesmo.

Os espazos xeográficos onde se desenvolven teñen en común, ademais da súa propia, as seguintes características:

• Un rico patrimonio material con monumentos de interese, desde a etapa megalítica, castrexa, romana, románica, medieval... até hoxe.
• Un rico patrimonio paisaxístico.
• Unha historia relacionada con etapas antiquísimas.
• Lendas e cultura oral que nos falan tamén de tempos vellos.
• Festas e ritos característicos, moi antigos, que nos introducen na nosa cultura nacional, profunda, de raíz.

 

2. FINS DESTE PROXECTO

Partindo das singulares e interesantes características que se dan nos mencionados ritos festivos, os fins consisten en poñer en valor e potenciar que a festa non se pare e que, arredor dela, se potencie dun xeito efectivo non só a festa en si, coas características culturais e etnográficas que contén, senón unha planificación económica que desenvolva dun xeito real as potencialidades que ofrece e fixe xente nova na zona rural. Pensemos en que estas características festivo-culturais e patrimoniais que se dan nos puntos xeográficos indicados, non se repiten en nengunha outra parte da nosa provincia.

O traballo, portanto, focarase nos seguintes aspectos: 

1. Declaración destes ritos festivos como festas de interese turístico e novas figuras que xirarían arredor da idea de protección como Ben Rural de Interese Cultural e Etnográfico (BRICE).
2. Catalogación de todos os elementos patrimoniais que existen en cada zona.
3. Contratación de persoal cualificado para estudar e investigar todo o relacionado con estas festas, nos seus aspectos histórico, etnográfico, etc.
4. Creación dunha Escola Permanente de Formación que aproveite as persoas que neste momento manteñen a tradición e a sabedoría destas festas, pois en pouco tempo xa non poderemos contar con elas. Formación para a xente nova das parroquias, nenos e nenas en xeral e incidencia a través da Escola nos centros de ensino  e dentro dunha actividade cultural ben planificada. Isto levaría a fixar postos de traballo a partir da xente coa que se conta en cada lugar, vella e nova.
5. Creación de talleres de artesanía a partir do vestiario e material usado polas persoas que activan as festas, como campaíñas e chocas, cintos, camisas, pantalóns e blusas, panos, sombreiros, fitas (colonias), peles,... o que nos levaría a potenciar traballos de ferreiros-as, costureiras-os, tecedores-as, carpinteiros-as, etc., sen esquecer tampouco outros produtos artesáns relacionados tamén con obxectos para agasallo ou produtos típicos da zona no aspecto gastronómico.
6. Rehabilitación do patrimonio da zona de influencia de cada punto onde se dá a festa, con planificación de fases de actuación no caso de ser moi custoso.
7. Atención ás infraestruturas necesarias para unha mellor comunicación vial e a unha presenza coidadosa dos lugares e aldeas.
8. Sinalización coidadosa nas estradas para chegar sen problema ao lugares da  festa.
9. Potenciación e coidado de rutas a crear arredor da propia festa (Ruta do Entroido, Ruta do Oso, Ruta da Danza, Ruta dos Castros... ou aquelas que sexan de interese polas características paisaxística e patrimoniais propias de cada punto).
10. Creación e desenvolvemento do Itinerario da Festa e do Rito que uniría os catro puntos indicados, con chamadas propagandísticas para visitalos nas distintas estacións do ano: Primavera (Entroidos), Outono-Verán (Danzas e Fachas). Curiosamente, o tempo festivo e ritual está relacionado, sobre todo, co solsticio de inverno, aínda que a súa celebración sexa noutra época debido a cambios de datas relativamente recentes. Este Itinerario distinguiríase por un logo chamativo.
11. Confección de Programas culturais e turísticos espallados por todas as casas de turismo rural, hoteis, restaurantes, agrupacións culturais, etc., co obxecto de darlle ao e á visitante alternativas para poder pasar uns días de lecer pola zona. Isto conlevaría a edición de folletos, DVD, libros e música e un estudo máis detallado dos ritos, sempre baixo a denominación do Itinerario da Festa e do Rito, e co coidado de respectar o sentido cultural profundo e non a folclorización no seu sentido máis negativo.

 

3. NECESIDADES INMEDIATAS DE CADA UNHA DAS FESTA E ACTIVIDADES 

Entroido de Salcedo

• Arranxo da Estrada Pobra do Brollón-Salcedo.
• Asfaltado da pista de Salcedo a Paramedela.
• Melloras no alumeado público de Salcedo.
• Acondicionamento do campo da festa.
• Rehabilitación da zona das Pendellas e A Carreira.
• Rehabilitación do Altar Maior da Igrexa.
• Ampliación do local social multiusos.
• Alternativas para a recuperación da aldea de Parada dos Montes.
• Actividades 2008 e 2009.

 

Entroido Ribeirao

• Arranxo e ampliación da Casa Escola (almacén, sala para exposicións e centro de interpretación (con usos, no seu caso, para reunións, proxeccións e actos culturais, taller para a confección de sombreiros, fitas e carautas)).
• Acondicionamento do campo que hai fronte á Escola, onde se celebran os oficios do Entroido.
• Alternativas a un vehículo para o traslado do vestiario dos Volantes.
• Atención ás fachadas das casas de Santiago de Arriba.
• Alternativas ao problema das campaíñas que levan os Volantes, chocas, camisas de pano sedán, panos...
• Actividades 2008 e 2009.

 

Danzas da Cervela.

• Alternativas ao vestiario (panos, pantalóns, camisas, sombreiros, arcos...).
• Arranxo e mellor distribución do Centro social (salas para exposicións, reunións, proxeccións  e actos; centro de interpretación, almacén...).
• Rehabilitación do cabido, angarellas e pinturas da igrexa románica, así como recuperación dos santos barrocos (Cristo e San Roque).
• Amaño da praciña da igrexa e cruceiro.
• Rehabilitación da capela de san Roque e limpeza e amaño da Fonte do mesmo santo.
• Rehabilitación do lugar da Cervela.
• Actividades 2008.

 

Fachas de Castelo

• Rehabilitación da Casa Escola.
• Actividades 2008.

 

4. O PAPEL DAS INSTITUCIÓNS.

É ben claro que a situación de cada un destes ritos festivos e das asociacións que os potencian non é óptima, dados os problemas de despoboamento, falta de xente nova e necesidades económicas e de infraestrutura. O milagre é que, a pesar disto, sigan en pé os actos anuais. Como bens propios nosos que cumpren características singulares e mesmo de raíz nacional, compételle á Administración a súa potenciación, pois a desaparición significaría tamén o final dos aspectos culturais máis profundos que nos definen como galegos e galegas.  

Cremos con convicción que co proxecto que presentamos atenderíamos tamén a resolver problemas socioeconómicos que se dan hoxe no noso agro (neste sentido de conservación dos rituais festivos, máis dinámico que a acción urbana, normalmente pasiva) e que, en poucos anos, dinamizaría non só a nosa cultura senón tamén certo desenvolvemento económico e turístico e a proxección estatal e internacional.

As distintas consellarías, dentro da súa competencia e en traballo coordenado, poden asumir sen grandes problemas os custos necesarios para poñer en acción de futuro estes ritos festivos. E axudar de xeito real a que non sigamos a desaparecer. Futuro e vida, polo tanto. E nelas confiamos. 

Lugo, 25 de abril do 2008 

O Presidente de LugoPatrimonio

O Presidente da Agrupación cultural As Fachas, de Castelo

O Presidente da Asociación de veciños de Salcedo

O Presidente da Asociación xuvenil e cultural Os Turulecas - A Cervela.

O Presidente da asociación Amigos do Entroido Ribeirao.