19 de xuño de 2018

Comezou destacando as diferenzas entre un pazo rural e un urbano. O primeiro é a explotación agrícola e gandeira e tamén a casa de verán do señor que vive na cidade, que posúe xurisdicción, casas ou leiras en varios cotos que lle facilitan as rendas para a subsistencia da familia e tamén para manter e aumentar o seu patrimonio.

Desde o último terzo do século XVII e durante todo o XVIII, a actividade constructora do estamento civil, do eclesiástico e das confrarías de devoción e algunha gremial, facilitaron traballo durante anos a un amplo sector de traballadores e artesáns.

A causa desta actividade foi a agricultura que era "o fundamento da opulencia" A importancia dos pazos non se media polo número de hectáreas que tiña a explotación senón pola cantidade de rendas. Os propietarios da terra a aforan por unha renda, en diñeiro ou en especie, e tamén compran rendas en especie que lles producen un beneficio anual. O aumento das rendas agrarias nesta época atribúese á expansión do cultivo do maíz, que se sementou por primeira vez en Europa en 1604 en Mondoñedo e en Tapia de Casariego.

5 de xuño

Comezou dicindo que o coñecemento que hai sobre os pazos non é o que debería ser dado que a documentación está en mans privadas, téñena os propietarios. Dos 9.500 pazos que hai inventariados uns 250 están en venda. Durante os séculos XVI, XVII e XVIII a fidalguía ou pequena nobreza territorial galega consolídase como un poderoso grupo rentista, xusto despois do estamento eclesiástico, pois a importancia dun pazo non se mide polo números de hectáreas que ten de propiedade senón polas rendas.

O pazo é unha casa grande cunha torre simbólica xa que non é neceseria militarmente, onde acostuma a estar o arquivo, con rendas, e de alta alcurnia, á que se achega o dono no verán para cobralas. As rendas aumentaron polo millo e polo viño. O millo miúdo ou mijo e o centeo que se cultivaba era para consumo dos criados, os señores utilizaban o trigo. Os únicos que vivían no pazo eran a ama de cría e o mordomo, o resto dos criados vivían fóra. No século XVI é o apoxeo pero vai evolucionando de xeito que no século XVIII é unha "illa de civilidade", unha casa de pracer "maison de plaisir", pois dise que hai que criar aos fillos no campo. A nivel ideolóxico, non arquitectónico, por esa idea de volver ao campo, o pazo é o equivalente ao Petit Trianon, xaerdín con esculturas, fontes, estanques, paseos, labirintos, arboredo, etc.

5 de xuño

Comezou dicindo que o coñecemento que hai sobre os pazos non é o que debería ser dado que a documentación está en mans privadas, téñena os propietarios. Dos 9.500 pazos que hai inventariados uns 250 están en venda. Durante os séculos XVI, XVII e XVIII a fidalguía ou pequena nobreza territorial galega consolídase como un poderoso grupo rentista, xusto despois do estamento eclesiástico, pois a importancia dun pazo non se mide polo números de hectáreas que ten de propiedade senón polas rendas.

O pazo é unha casa grande cunha torre simbólica xa que non é neceseria militarmente, onde acostuma a estar o arquivo, con rendas, e de alta alcurnia, á que se achega o dono no verán para cobralas. As rendas aumentaron polo millo e polo viño. O millo miúdo ou mijo e o centeo que se cultivaba era para consumo dos criados, os señores utilizaban o trigo. Os únicos que vivían no pazo eran a ama de cría e o mordomo, o resto dos criados vivían fóra. No século XVI é o apoxeo pero vai evolucionando de xeito que no século XVIII é unha "illa de civilidade", unha casa de pracer "maison de plaisir", pois dise que hai que criar aos fillos no campo. A nivel ideolóxico, non arquitectónico, por esa idea de volver ao campo, o pazo é o equivalente ao Petit Trianon, xaerdín con esculturas, fontes, estanques, paseos, labirintos, arboredo, etc.

XUÑO

Día 5 de xuño, martes

ás 20 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Conferencia de Javier Raposo Martínez, licenciado en Xeografía e Historia, "O caracter primixenio ou definitorio do pazo".

Día 19 de xuño, martes

ás 20 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Conferencia de Adolfo de Abel Vilela, historiador. "Tres familias e tres pazos urbanos de Lugo: Orbán, Gaioso e Prado".

De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 14 de xullo polas mariñas coruñesas, Pazo de Mariñán, con Felipe Senén.

XULLO

Día 3 de xullo, martes

ás 20 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Conferencia de Felipe Senén López, museólogo. "Mobiliario nos Pazos Galegos, atinos e destatinos".

De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 21 de xullo ao Pazo-Museo de Castrelos de Vigo e o seu entorno con Felipe Senén.

Día 14 de xullo, sábado

ás 9 horas

Viaxe polas Mariñas Coruñesas, Pazo de Mariñán, con Felipe Senén.

Día 21 de xullo, sábado

ás 8 horas

Viaxe ao Pazo-Museo de Castrelos de Vigo e o seu entorno con Felipe Senén.

SETEMBRO

Día 4 de setembro, martes

ás 20 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Conferencia de Javier Raposo Martínez, licenciado en Xeografía e Historia, "O xardín no pazo galego ¿Francés, inglés ou portugués?".

De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 22 de setembro aos pazos do Faramello, Rubianes e Lourizán e para a viaxe dos días 27 e 28 de outubro, sábado e domingo, a Aguilar de Campoo e Palencia.

Día 22 de setembro, sábado

ás 8 horas

Viaxe aos Pazos do Faramello, Rubianes e Lourizán con Javier Raposo Martínez.

Día 25 de setembro, martes

ás 20 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Conferencia de Lois Diéguez, "O pazo galego na Literatura".

Do 17 ao 20 de maio de 2018

Fixemos a viaxe 50 socios con destino final en Teruel como actividade práctica dentro do Ciclo dedicado ao Mudéxar. A primeira parada foi en Tordesillas para ver especialmente a fachada da igrexa, patio e baños árabes do mosteiro de Santa Clara, chamado "Pelea de Benimerín", levantado sobre outro árabe, mandado facer en 1340 por Afonso XI de Castela despois da Batalla del Salado. Na visita acompañounos unha guía contratada pola Asociación. Tivemos que facer dous grupos de maneira que mentres un facía a visita o outro visitaba as Casas do Tratado, onde a tradición sitúa as negociacións entre Castela e Portugal para repartir o Novo Mundo, e que remataron coa sinatura do Tratado de Tordesillas o 7 de xuño de 1494.  A carón está o Museo da Igrexa de San Antolín que tamén vimos.
Despois de xantar en Arévalo fixemos a media tarde un percorrido por Molina de Aragón, cun casco histórico moi interesante pero abandonado debido a despoboación da zona.

8 de maio de 2018

A profesora de Historia da Arte da Universidade de Vigo no campus de Ourense, Yolanda Barriocanal López disertou sobre a achega dunha das manifestacións patrimoniais máis xenuínas da arte mudéxar: as armaduras de madeira como parte integrante do espazo arquitectónico. Dentro das escasas creacións desta arte en territorio galego, destacou un conxunto de teitumes de par e nudillo, en pequenos templos rurais, construídas na primeira metade do século XVI, con interesantes analoxías nas súas solucións, seguindo un mesmo patrón no terreo do constructivo e decorativo. Todas elas enlazan tradicións islámicas, con decoración de lazo, cun acabado polícromo a base dun rico repertorio de temas e motivos figurados baseados no mundo clásico.

A escasa pervivenza de exemplares con esta tipoloxía de cuberta e acabado decorativo subliña a importancia dos expoñentes conservados, formando, pese á súa modestia, un dos legados e capítulos máis descoñecidos da arte mudéxar en Galicia.

Comezou fixando o significado do termo "mudéxar" para o que hai discusión entre diferentes historiadores da arte, o contrario a outros estilos, debido á complexidade desta arte, e que se comezou a definir na Ilustración española como modelos cristiáns dos séculos XII ao XVI revestidos de arquitectura musulmana.

A definición debeuse a Miguel de Asas que en 1857. Nos territorios reconquistados fanse igrexas, como a de Santa Leocadia en Toledo, proxectadas por arquitectos musulmáns e propuxo "mudéxar" porque era así como chamaban aos islamitas "mudexaristas". É unha adxectivación de moitas cousas. Mudéxar é un adxectivo nos reinos de Castela e León que xa se utilizaba no século XIII "mudayan". Miguel de Cervantes en 1605 fala do occidental cautivo que vai á Mancha, xudeos conversos. Aos de Granada chamábanlles mudéxares. Son personaxes fronteirizos que falaban a algarabía. Nas terras conquistadas, en territorio cristián, había dous tipos de mouros, os cautivos e os servos. Son masas vencidas e desculturizadas segundo Claudio Sánchez Albornoz. Amador de los Ríos en 1859 no seu discurso de entrada na Real Academia de Belas Artes de San Fernando, definiu o mudéxar como a fusión da arte cristián e musulmán, un estilo singular español. Constestoulle Pedro de Madrazo e Curt que asumiu os seus postulados, e desenvolvese a teoría. Estamos no período romántico.

O día 10 de abril comezou o ciclo dedicado ao Mudéxar cunha conferencia introductoria de Carlos Andrés González Paz, titulada "A pegada musulmán na Galicia medieval". Dixo que en termos xerais, a produción historiográfica sobre o noroeste da Península Ibérica na Idade Media minimizou a semántica da cuestión musulmá e, cando directamente non se sitúa ao marxe nas análises e debates, obsérvase esencialmente desde parámetros propios da historia militar e política, incidíndose de forma continua na confrontación.

Nese sentido, a través dun enfoque que busca rachar con tópicos establecidos, o relatorio concrétase na presentación dun amplo estado da cuestión, centrado nos ámbitos temáticos menos coñecidos da pegada musulmá (orixes, características, implantación, tipoloxía, evolución, etcétera) no cuadrante noroeste da Península Ibérica, nunha extensa área territorial que conforma a Yilliqiya andalusí, nunha ampla cronoloxía que se enmarca entre o século VIII, é dicir, a conquista da Península Ibérica e o xurdimento de al-Andalus, e o século XVI, ou sexa, a derrota da sublevación mourisca granadina e a redistribución forzada dos seus continxentes demográficos en terras da coroa castelá.

Lugo Patrimonio ten como unha das actividades complementarias das conferencias, as viaxes. Estes tres talleres que estiveron a cargo do escritor e poeta Lois Diéguez desenvolvéronse os días 9 e 23 de febreiro e 9 de marzo de 2018 no salón de actos da Deputación Provincial e estiveron moi concorridos. Tiveron como finalidade recordar "15 lugares do mundo para acender os sentidos", todos visitados pola Asociación. Para iso entregouse unha carpeta aos asistentes coas primeiras 5 postais, nas seguintes sesión entregáronse as cinco correspondentes a cada unha das sesións.

No primeiro taller, 9 de febreiro, falouse de:

- Xerusalén (Palestina), explanada das mesquitas.

- Tomar (Portugal), convento do Cristo e Festa dos Tabuleiros.

- Tadmor (Palmira - Siria), ruinas da antiga cidade de Tadmor (Palmira).

- País Dogón (Malí), Songho e Montaña Sagrada de Misiricoro.

- Ribeira Sacra (Lugo), miradores da Ribeira Sacra.

No segundo taller, 23 de febreiro, falouse de:

- Aqaba (Xordania), deserto do Wadi Rum ou Val da Lúa.

- Fócida (Grecia Central), ruinas de Delfos, o lugar do Ónfalos ou Centro do Universo.

- Rexión de Jerid, Tozeur (Tunicia), Nefta a cidade santa do sufismo.

- Dublin (Irlanda), Bru Na Boinne (Newgrange), túmulo neolítico.

- Laza (Ourense), os Maios de Laza.

No terceiro taller, 9 de marzo, falouse de:

- Uarzazate (Marrocos), Ksar de Ait Bden Hadoo, cidade fortificada.

- Transilvania (Rumanía), Sibiu, antiga capital de Transilvania.

- Mugla, Lago Bafa (Turquía), Heraclea de Latmos, antigo porto xonio.

- Aswan (Exipto), Illa de Filae, Templo de Isis.

- Salcedo (Quriga- Lugo), Oso de Salcedo.

Sobre cada grupo destes lugares proxectouse un vídeo relativo a un aspecto da súa cultura.

A viaxe proposta dos talleres en Galicia foi ao Courel, durante os días 7 e 8 de abril, para coñecer e pasear paisaxes, natureza, xentes e voces poéticas que cantaron estas montañas, como son a de Fiz Vergara Vilariño e Uxío Novoneyra.

A outra realizarase no outono (setembro/outubro) polas terras de Marrocos baixo a idea “Mar e desertos marroquís: desde Tánxer a Gulimín” co obxectivo de coñecer aqueles lugares e xentes non habituais nas viaxes turísticas.

PROGRAMA DE ACTIVIDADES PARA 2018 de LugoPatrimonio

Día 23 de febreiro, venres

ás 19,30 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Taller de viaxes dirixido por Lois Diéguez sobre "Lugares do mundo para acender os sentidos".

De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe do día 17 de marzo con Lois Diéguez.

Día 24 de febreiro, sábado

ás 9 horas

Viaxe a Ponteceso. Visita ao dolmen de Dombate, Casa de Eduardo Pondal e castelo de Vimianzo.

MARZO

Día 9 de marzo, venres

ás 19,30 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Taller de viaxes dirixido por Lois Diéguez sobre "Lugares do mundo para acender os sentidos".

De 19 e 20 h. anotacións para a viaxe dos días 17 ao 20 de maio, a Teruel.

Día 17 de marzo, sábado

ás 9 horas

Viaxe taller Lois en Galicia

ABRIL

CICLO O MUDÉXAR

Día 10 de abril, martes

ás 20 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Conferencia de Carlos Andrés González Paz, Técnico Superior de Actividades Técnicas e Profesionais do CSIC no Instituto Padre Sarmiento de Estudios Galegos, "A pegada musulmán na Galicia medieval”.

Día 24 de abril, martes

ás 20 horas

Salón de actos da Deputación Provincial

Conferencia de Manuel Valdés Fernández, profesor emérito de Historia da Arte na Universidade de León, "A arquitectura mudéxar en Castela".