BREVE SÍNTESE DO CONTIDO HISTÓRICO-CULTURAL DO COMPLEXO DE TEMES 1) PREHISTORIA. 2) O TEMES ROMANO. 3) O TEMES ROMANO-CRISTIÁN. 4) O TEMES XA CRISTIÁN. 5) O TEMES ALTO-MEDIEVAL. 6) O TEMES DA BAIXA IDADE MEDIA. 7. O TEMES CONTEMPORÁNEO. 8. INTERESANTE RECTORAL. Lugo, xuño do 2006
(Por Xaime Delgado Gómez)
a) Temes, nome indíxena (de raíz indoeuropea?).
b) “Castro de ladeira” (sobre o que estivo e está todo o complexo).
a) Ara romana a “deuses lares-viais”
b) Por aquí pasaba unha “vía romana” secundaria.
a) Un romano (militar?) xa cristián emparentado cos Temes:
1) Decide facer aquí, na súa propiedade, un MAUSOLEO.
2) Vai a Roma e trae un cargamento de prefabricadas pezas de mármore (a tapa dun SARCÓFAGO; 6 capiteis (só 4 en principio); columnas, pilastras, etc.).
3) Transporta este material polo río Miño deica o “Portus Polumbarius” (Pombeiro).
b) Gran MAUSOLEO á beira da “vía” (segundo invariábel costume romano).
§ A pomba e a palma de granito, do Mausoleo, son feitas aquí.
§ (Está relacionada cos seus restos a tradición do “Corpo Santo”?).
§ Confirmarano seguramente algún día unhas necesarias escavacións.
§ Aquí, na casa do Romano, fúndase unha “Domus Ecclesiae”, ou Igrexa Doméstica.
§ Máis tarde probabelmente o MAUSOLEO se transformou en oratorio.
o Dedicado xa a Santa María, primeirísima advocación titular?
o Atendido xa por monxes-ermitáns (da agora Ribeira Sagrada?)
§ No 805 é consagrada a primeira igrexa monasterial de Santa María.
§ Aí está o documento escrito.
§ Pezas máis interesantes deste tempo: cimacio (agora pía de auga bendita), cruz visigótica do muro exterior, modillón...
§ Gran complexo do Señor de Temes (Residencia, Torre vixía-defensora (arras, 1467), Igrexa monasterial-parroquial, Mosteiro (residencia de monxes).
§ Bastante documentación medieval referida a Temes.
§ Decadencia, en séculos posteriores.
§ Curiosa mención en 1591: Antonio Pereira de Ourense busca datos sobre Vasco de Temes (sepultura en Lousada), “atopa pedras labradas de gran edif. de alabastro”.
§ Reedificación da igrexa en 1776 (data nunha trabe).
§ Xeneral pobreza de medios (segundo reseña do Libro de Fábrica).
§ Case todo o material marmóreo é reutilizado nos muros.
§ Pinturas renacentistas-barrocas no presbiterio (hai outras debaixo?).
§ Trasládase para aquí un bo retablo barroco.
§ Axéitase no retablo un extraordinario sagrario renacentista.
§ A súa longa historia: a) Sobre asentamentos prehistóricos e romano-visigóticos? b) De ben visíbeis etapas diferentes. c) Dignísimo exemplar rural a conservar.
§ Extraordinaria atalaia de fermosas vistas panorámicas.